KADINLARDA CİNSEL İSTEKSİZLİK NEDENLERİ VE TEDAVİSİ

    “Kadınlarda cinsel isteksizlik”, “Cinsel istek azalması”, “ Cinsel soğukluk”, “azalmış cinsel istek bozukluğu”, “evlilikte cinsel isteksizlik”, “ hipoaktif cinsel istek  ”, “azalmış cinsel arzu”, “cinsel isteksizlik”, “eşler arası cinsel isteksizlik” kavramları cinsel isteksizliği ifade etmek için eş anlamlı olarak kullanılır.

   Bütün cinsel işlev sorunları içerisinde çift ilişkisini en çok etkileyen sorunlardan biri cinsel arzu sorunudur. Cinsel isteksizlik çiftin duygusal yakınlığını sorgulamalarına neden olduğu gibi evlilik bağına da bir tehdit olarak algılanır.

CİNSEL İSTEKSİZLİK NEDİR?

   Cinsel içerikli düşüncelerin ya da fantezilerin olmaması ya da çok az olması; cinsel etkinliğe karşı ilgisizlik ve cinsel etkinliği, başlatamama ya da cok az başlatma ve eşin başlatmalarına girişimlerine karşılık verememe ile belirli süregiden bir durumdur.

   Cinsel isteksizlikte cinsel fanteziler kurma, cinsellik hakkında konuşmada istesizlik vardır. Cinselliği hatırlatan durum ve ortamlara karşı ilgisizlik ve kaçınma söz konusudur. Cinselliği başlatma hevesleri yoktur. Kişi bu durummundan genelikle şikayetçi değildir. Danışanlar bu durumu “onbeş yıl böyle yaşayabilirim cinsellik hiç aklıma gelmez” şeklinde ifade ederler.

   Cinsel ilgi ve isteksizlik sorunu yaşayan kadınlar, evlilik ilişkileri çıkmaza girdiği zaman eşlerinin isteği ve baskısıyla cinsel terapiye gelirler. Cinsel isteksizlik genellikle evlilik/partner ilişkilerinde sorun oluşturur. Bazı çiftler cinsel isteksizlik sorunu üzerinden amansız tartışmalara tutulur. Diğer bazı çiftler sorunu inkar eder. Bazıları duygusal olarak birbirinden uzaklaşır.

   Kadınlarda cinsel isteksizlik çeşitli şekillerde karşımıza çıkabilir. Bazı kadınlarda isteksizlik cinsel yaşamın başından beri vardır. Bazı kadınlarda isteksizlik çeşitli nedenlerle sonradan ortaya çıkmıştır. Bazı kadınlar her tür cinsel uyarana karşı isteksizlik yaşarken bazıları da belli durumlar ve partnerlere karşı ilgi ve isteksizlik söz konusudur. Baştan beri ve her durumda olan cinsel isetsizlik tipinde  hormonel bir durum olup olmadığının değerlendirilmesi için ilgili tıp doktoruna yönlendirilmelidir. Yaşam boyu ve yaygın olan cinsel isteksizlikte olası bir uyarılma bozukluğu göz önünde bulundurulmalıdır.

KADINLARDA CİNSEL İSTEKSİZLİK BELİRTİLERİ NELERDİR?

   DSM-5 Tanı Kriterlerine Göre kadınlarda Cinsel İstek Bozukuğu Belirtileri

• Cinsel etkinliğe karşı ilgisizlik ya da çok az ilgi göstermesi.
• Cinsel içerikli düşüncelerin ya da düşlemlerin olmaması.
• Cinsel etkinliği başlatamama ya da çok az başlatma. Eşin başlatma girişimlerine karşılık verememe.
• Bu belirtilerin en az altı aydır sürüyor olması.
• Bu belirtiler kişinin sosyal işlevselliğinde bozulmaya neden olur. Sağlık sorununa bağlanamaz.

   DSM-IV ‘de kadınlarda cinsel isteksizlik ve cinsel uyarılma bozukluğu ayrı ayrı sınıflandırılırken DSM-5 ‘de bu iki bozukluk kadınlar da cinsel ilgi/uyarılma bozukluğu olarak birleştirilmiştir.

    Kadınlarda Uyarılma Bozukluğu Nedir?: Cinsel karşılaşmaların tamamına yakınında cinsel etkinlik sırasında, cinsel coşku/hoşlanma cinsel heyecanlanmanın olmaması; cinsel uyaranlara karşı uyarılmama ve cinsel etkinlik sırasında cinsel organlarda bir duyum olmaması durumudur.

KADINLARDA CİNSEL İSTEKSİZLİĞİN NEDENLERİ NELERDİR?

   Cinsel isteksizlik bütün cinsel sorunlar içerisinde en karmaşık ve çok nedenli olanıdır. Kadınlarda cinsel isteksizlik pek çok nedenle ortaya çıkabilir. Olumsuz yaşam koşulları, travmatik deneyimler, eşle yaşanan ilişki çatışmaları, kayıp ve yas dönemleri, depresyon,  ağır bedensel hastalıklar, ilaç kullanımı gibi nedenlerle sonradan ortaya çıkabilir. Eş tarafından aldatılma değer verilmediğini hisseden bir kadında cinsel isteğinde bir sorun olmasa bile giderek cinsel isteksizlik sorunu yaşamaya başlayabilir.

   Cinselliği ayıp günah sayan baskıcı yetiştirilme tarzı cinselliği baskılamasına neden olabilir. Cinselliği pis, ayıp ve aşağılayıcı gören cinsellik anlayışı kadının kendi bedenine ve cinselliğe yabancılaşmasına ve cinselliği istenmeyen bir zorunluluk olarak görmesine ve cinsel isteksizliğe neden olabilir.

   Cinsel terapist cinsel ilgi ve istek sorunu yaşayan bir kadının evlilikte cinsel isteksizlik nedenlerini araştırırken çifttin cinsellik dışı paylaşımlarını ve yakınlıklarını mutlaka araştırmalıdır. Evliliğinde mutsuz olan, eşinden kötü muamele gören, evlilikten beklentileri karşılanmayan, duygusal paylaşımı olmayan kadın cinsel isteksizlik sorunu yaşamaya başlayabilir. Mutlu cinselliğin ilk koşulu kaşılıklı saygı ,eşlerarası açık iletişim ve paylaşımdır. Evlilikteki  çatışmalar suçlamalar psikolojik ve fiziksel şiddet içeren davranışlar kadının kendi duygularını bastırmasına ve cinsel soğukluk yaşamasına neden olur.

   Kadınlarda cinsel ilgi ve isteksizlik nedenlerinden bir diğeri de kadının kendi bedenini, cinsel organlarını tanımaması ve işlevlerini bilmemesi hatta cinselliği ve cinsel organları yok saymasıdır. Kendi bedeni ve cinsel organları ile barışık olmayan kişinin cinsellikle barışık olması beklenemez. Aynı şekilde kötü vücut imajı da cinsel isteksizliğe neden olabilmektedir. Cinsel terapide değerlendirdiğimiz vakalarda yeterli cinsel uyarının olmaması, cinsel doyumda sıkıntı olması cinsel iletişimsizlik, evlilikte cinsellik dışı paylaşımların kısıtlılığı kadınlarda en fazla karşılaştığımız cinsel isteksizlik nedenleridir.

   Kadınlarda cinsel isteksizliğin nedenleri kilşiden kişiye vakadan vakaya değişmekle birlikte belli başlı cinsel ilgi ve isteksizlik nedenlerini şu şekide özetleyebiliriz.

   Biyolojik etmenler ve genel sağlık: Hormon dengesizliği ilaç kullanımı ve kişinin sağlık durumuna dair algısı, cinsel ilgi ile yaş arasındaki ilişkinin yanlış değerlendirilmesi. Ör. Kişi menepozla birlikte cinsel hayatının sona erdiğini düşünebilir. Danışanın sağlığı yanında sağlık algısı da değerlendirilmelidir. Sağlıklı olan biri sağlığını kaybetme korkusu yaşayabilir. Bundan korkup abartabilir, çarpıtılabilir, bastırılabilir, yer değiştirebilir.

   Beden imgesi: Cinsel işlevsellik yeterli bir beden imajina sahip olmaya ve eşine çekici gelmeye inanmaya bağlıdır. Pek çok cinsel isteksizlik vakasında kişi çekici bir imaji olduğuna inanmamaktadır.

   Cinsel bilgi eksikliği: Bilgi eksikliği, yanlış bilgiler ve cinsel mitler cinsel suçluluğa ve kaygıya neden olabilir. Kaygı ve suçluluk cinsel uyarılmayı dolayısıyla cinsel arzuyu da engeller.

   Cinsel fanteziler: Cinsel isteksizliğin en önemli nedenlerinden biri fantezi eksikliğidir. Cinsel fanteziler uyarılma seviyesini ve cinsel arzuyu etkiler.

   Kontrol: Kadınlardaki cinsel isteksizlik vakalarında sık rastlanan örüntü kontrolcü erkek ve kontrol altında hisseden kadındır. Bu durumda cinsel isteksizlik kadın güç ve kontrol hissi vermektedir. Bu kadınlar için eşleri ile cinsellik yaşamak bir hiç oldukları duruma düşüşü temsil etmektedir. Kontrol sorunlarının kaynağı ayrımlaşma ve bireyselleşme eksikliğidir. Ayrımlaşmış kişiler kendileri gibi davranabilir.

   Yakınlık korkusu: Cinsel isteksizlikte sorun olan şey duygusal yakınlıktır. Bu vakalarda birey yakınlaşmaktan korkar. Altında terk edilme incitilme ve kendi hislerinden korkma vardır. Yakınlık korkusuna kadın hislerini baskılayarak erkek ise geri çekilerek tepki verir.

   Duygusal uyarılma: Kadınlarda cinsel ilgi ve arzu eksikliğinin önemli nedenlerinden biri evlilik ilişkisinde duygusal uyarılmanın olmamasıdır. Erkekler sevginin seks aracılığı ile ifade edilidiğine inanır. Kadınlar ise sevginin kendi içinde bir değeri olduğuna inanır. Kadın sekse sevgi almak için erkek sevgiye cinsellik almak için yaklaşır. Kadın sevgi, ilgi görmek ister. En çok da duygularının eşi tarafından duyulmasını ister. Bunlar olmayınca hayal kırıklığı ve öfke yaşar. Ardında cinsel isteksizlik gelir.

   Öfke: Cinsel arzunun kaybolmasına neden olabilir. Buradaki öfke uzun zamandır çözümlenmemiş kronikleşmiştir. İfade edilmeyen öfke cinsel isteksizliğe isteksizlik yaşamayan eşte ise reddedilmiş hissetmesine neden olur. Bu çiftler çatışma çözümü ve farklılıkların kabul edimesinde gerekli becerilerden yoksundur.

KADINLARDA CİNSEL İSTEKSİZLİK TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

                Kadınlarda ilgi ve istek bozukluğu çoğu zaman bir sonuçtur.  Cinsel isteksizlik tedavisi sürecinde öncelikle bu sonucu karşımıza çıkaran nedenler bulunur. Daha sonra bu nedenleri ortadan kaldırmaya yönelik cinsel terapi uygulanır. Çiftin birlite cinsel terapiye alınması cinsel terapi başarı oranını en yüksek seviyeye çıkarır. Cinsel isteksizliğin tedavisinde kadınlarda cinsel isteksizlik nasıl giderilir? Cinsel isteksizliğin çözümü gibi sorulara cevap bulunması gerekir. Bu soruların cevabı da isteksizlik sorunun nedenlerinde saklıdır.

                Neden, kadının cinselliğe bakış açısı ve yanlış cinsel bilgilerle ilgiliyse; bilişleri değiştirmeye yönelik çalışmalar yapılır. Cinsellik hakkındaki inançlarımız , düşüncelerimiz, beklentilerimiz, varsayımlarımız, şemalarımız  ya da cinsellikle ilgili standartlarımız cinsel arzuyu etkiler. Cinsel psikoterapi de cinselliği engelleyen bu yapıların yerlerine daha adaptif yapılar konularak cinsellikten alınan tatmin arttırılmaya çalışılır.

                Evlilikte, cinsel soğukluk evlilik ilişkisindeki sorunlara bağlıysa ilişki karşılıklı yakınlığı sağlıklı iletişimi sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılır. Neden yetersiz uyarı ve cinsel uyum sorunlarından kaynaklanıyorsa duyulara odaklanma (aşk oyunları) çifte cinsel terapi egzesizleri olarak verilir. Duyumsal haz egzersizleri aşama aşama belirli cinsel terapi seansları dahilinde belirli adımlarla uygulanır. Aşk oyunları eşlerin birbirlerini cinsel olarak daha iyi tanımaları, keşfetmeleri, duyarlılıklarını artırmak icin oluşturulmuş cinsel terapi egzersizleridir. Kadınlardaki cinsel isteksizlik sorunu bizim kültürümüzde daha çok psikososyal faktörlere bağlı olduğundan disiplinli bir şekilde yürütülen cinsel çift terapisine mükemmel yanıt verir. Vakaların tamamına yakını düzelme ile sonlanır.

KADINLARDA CİNSEL İSTEK NASIL ARTIRILIR?

   Cinsel terapist  kadınlarda cinsel isteği artırmak için aşağıdaki hedeflere yönelik cinsel terapi seansları uygular.

• Kadının sağlıklı cinsel senaryolar oluşturmasına yardım etmek.
• Cinselliğe bakış açısını olumlu yönde değiştirmek.
• Evlilikte cinsellik dışı paylaşımı arttırmak başarılı çatışma çözümü becerileri geliştirmesine rehbelik etmek. Duygusal uyarılmayı arttırmak.
• Cinsel fanteziler üzerinde çalışmak. Cinsel fantezilerde farkındalık sağlamak. Bu fantezileri davranışsal cinsel terapi ev ödevleri vererek cinsel yaşamına aktarmasını sağlamak.
• Çiftin uyarılma ve orgazmla sonuçlanan cinsel etkinlikler oluşturmasına rehberlik etmek
• Cinsel heyecanı ve uyarılmayı sağlayacak cinsel terapi ödevleri vermek.
• Endişe, suçluluk kaygı ve utanma gibi güçlü duygular üzerinde çalışmak.
• Çiftin başarılı iletişim kurmalarına yardım ve teşvik etmek.

Shu. Güldane Kavgacı
Aile ve Evlilik Terapisti&Cinsel Terapist

Kaynaklar:
1-Leiblum,S.R.(2013), Cinsel Terapi ilkeleri Ve Uygulamaları(Çev.Bolat.E,Gül.A),Ankara: CK

2-Amerikan Psikiyatri Birliği(2014) Ruhsal Bozukluklar Tanısal Ve Sayımsal El Kitabı 5.Baskı (Çev. Köroğlu.E), Ankara hekimler yayın Birliği

3-Ford,V.(2019) Cinsel Sorunlar,(Çev.Yener.N),İstanbul: Kuraldışı

4-Hertlein,K.,Gerald,R.W,Gambescıa,N. (2014) Sistemik Seks Terapisi( Çev.Keçe.C, OK.M)Ankara:pusula